Politika Bilgi Notu: Mülteci Kadınların Türkiye’de Anne Sağlığı Hizmetlerine Erişimi Konusundaki Deneyimleri

Özet

Uluslararası düzeyde benzeri görülmemiş kitlesel göç zamanlarında yaşıyoruz. İnsanların sınır ötesi hareketleri zorunlu göç biçimini alabilmektedir ki bu insani bir durumdur ve insan hakları sorunu çerçevesinde değerlendirilmelidir. İnsanların zorla yerinden edilmesi, artan insani ihtiyaçlar sonucunda zorluklar yaratır ve bu durum zorunlu göçmenlerin (mültecilerin) savunmasızlıklarını  arttırmaktadır. Mültecilerin sağlık hizmeti gibi temel ihtiyaçları, ev sahibi ülkelerde sağlık bakımına erişme ve/veya sağlık bakımı alma kapasitelerinin olmaması nedeniyle tehlikeye girmektedir. Bu sorunun temel nedenleri çok yönlü olup, mültecilerin statüsünden, kültürel geçmişinden, toplumsal konumundan ve ev sahibi ülkenin sağlık sisteminin yapısından kaynaklanabilmektedir. Mülteci kadınların sağlık sistemi deneyimlerini analiz etmek için kullanılan ekolojik model, karşılaşılan zorlukların sosyal ve politik belirleyicilerin makro, mezo ve mikro düzeylerindeki etkileşimler içinde oluştuğunu göstermektedir. Mülteci kadınların belirsiz ve kırılgan olan geçici yasal statüsü, ekonomik olanakların eksikliğiyle bir araya geldiğinde, ev sahibi ülkelerde sağlık hizmeti almak için ev sahibi kurumlarla mekansal etkileşimlerini etkilemektedir. Politika Bilgi Notu, mülteci kadınların anne sağlığı bakımına ilişkin yaşanmış deneyimlerine ilişkin kesişimsel bir ampirik çalışma yoluyla bu konuya ışık tutmakta; ve anne sağlığı bakımının birincil, ikincil ve üçüncül sağlık hizmetleri kapsayan çok katmanlı bir ilişki biçimini içeren, karmaşık bir süreç olduğunu savunmaktadır. Zorunlu göçün mülteci kadınlar üzerindeki olumsuz etkilerini ele almakla beraber sağlık profesyonellerinin gözünde mülteci kadınların Türkiye'de temel sağlık hizmeti almalarında 'haklarının' ve ' hak sahibi olmalarının' (veya 'haklardan yoksunluklarının') önemini ortaya çıkarmak için analitik ve metodolojik bir çerçeve sunmaktadır. Politika Notu, geçici çözümlerin ötesine geçerek, mülteci kadınların sağlık hizmetlerine erişiminin neden insan hakları ve mültecilere yönelik sağlık hizmetlerinin etkili bir şekilde yönetilmesi için ekolojik bir model çerçevesinde ele alınması gerektiğini; ve uzun vadeli yapısal çözümlerin hem savunmasız mülteci nüfuslarına hem de ev sahibi toplumlara nasıl fayda sağlayabileceğini açıklamaktadır. Not, mülteciler için anne bakımına erişimi ve hizmeti engelleyen toplumsal ve yapısal zorluklarla başa çıkmak için stratejileri iyileştirmeye yönelik öneriler geliştirmektedir. Öneriler, mülteciler ve sağlık hizmeti sağlayıcıları arasındaki engelleri ortadan kaldırarak kaliteli sağlık hizmetini geliştirmeyi; mültecilerin ister geçici ister kalıcı olsun bütünsel bir entegrasyon modelini oluşturmayı; ve mülteci kadınların sağlık okuryazarlığını artırmak için etkileşimler için alan yaratmayı amaçlamaktadır.