Türkiyedeki Suriyelilerin Geri Dönüş Göçü: Şanlıurfa Örneği

Özet

Uluslararası göç süreçlerinin önemli boyutlarından biri, göç eden bireylerin veya toplulukların köken ülkeye geri dönüşleridir. Geri dönüş, ulusal ve uluslararası yasal düzenlemelerde bir hak olarak tanımlanmakta; özellikle gönüllü geri dönüş, mülteci krizlerine yönelik kalıcı çözüm stratejilerinden biri olarak değerlendirilmektedir. Ancak gönüllü geri dönüş süreçleri yalnızca bireysel tercihlerle sınırlı olmayıp güvenlik, siyasal istikrar, ekonomik ve toplumsal koşullar ve uluslararası politikaların etkisiyle biçimlenmektedir. Bu çalışma, Şanlıurfa’da yaşayan Suriyeli sığınmacıların gönüllü geri dönüş eğilimlerini sorunsallaştırmaktadır. Araştırmanın amacı Şanlıurfa örneğinde Suriyelilerin gönüllü geri dönüş eğilimlerini ve bu eğilimleri belirleyen temel faktörleri incelemektir. Araştırmada nitel yöntem benimsenmiş; fenomenolojik desen çerçevesinde veriler derinlemesine görüşme tekniğiyle toplanmıştır. Çalışma kapsamında Şanlıurfa’nın üç merkez ilçesinde (Eyyübiye, Haliliye, Karaköprü) ikamet eden 26 Suriyeli sığınmacı ile görüşmeler gerçekleştirilmiş, elde edilen veriler tematik analiz yöntemiyle değerlendirilmiştir.

Araştırma sonuçları, katılımcılar arasında koşulsuz gönüllü geri dönüş eğiliminin bulunmadığını ortaya koymuştur. Bulgular, iki temel eğilime işaret etmektedir: Katılımcıların bir kısmı hangi koşulda olursa olsun Suriye’ye geri dönmeyi reddederken, diğer bir kısmı ise ancak belirli şartların sağlanması durumunda geri dönüşü mümkün görmektedir. Güvenlik kaygıları, ekonomik istikrarsızlık, kentsel altyapı eksiklikleri, mezhepsel ve politik çatışmalar ile sosyal bağların zayıflaması geri dönüşe olumsuz yaklaşımın temel nedenleri arasında öne çıkmaktadır. Öte yandan, rejim değişikliği, savaşın sona ermesi, güvenliğin sağlanması ve temel hakların güvence altına alınması gibi koşulların gerçekleşmesi halinde geri dönüşe şartlı olumlu bakan bir grubun varlığı da dikkat çekmektedir. Sonuç olarak, çalışmanın gerçekleştirildiği dönemde gönüllü, güvenli ve onurlu geri dönüş için gerekli koşulların oluşmadığı görülmektedir. Suriyeli sığınmacıların geri dönüş eğilimlerinin çok katmanlı ve dinamik bir yapıya sahip olduğu açıktır. Bu bağlamda, geri dönüş olgusunun daha kapsamlı bir biçimde anlaşılabilmesi için farklı temalar ve örneklem grupları üzerinde yapılacak yeni akademik çalışmalar önem taşımaktadır.