A Orta Asyalı Öğrencilerin Eğitim Göçü Motivasyonları ve Akademik Deneyimleri: Dokuz Eylül Üniversitesi Örneği

Özet

Bu çalışma, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan’dan Türkiye’de yükseköğrenim görmeyi tercih eden öğrencilerin motivasyonlarını ve akademik deneyimlerini incelemektedir. Mevcut literatürde uluslararası öğrenci göçünde akademik kalite, maliyet etkinliği ve kültürel yakınlık başlıca itici ve çekici faktörler olarak öne çıkarken, çalışmamız bu alanda daha az incelenmiş olan bir etmeni ortaya koymaktadır: Türkiye’ye yönelik önceden yapılan turistik ziyaretler. Ayrıca, bu araştırma öğrencilerin sosyoekonomik geçmişlerinin—özellikle ebeveynlerin eğitim düzeyi ve aile geliri—yurtdışında eğitim alma kapasiteleri üzerindeki etkisini değerlendirmektedir.

Araştırma dört temel soruya odaklanmaktadır:

1. Orta Asya öğrencilerinin Türkiye’yi üniversite eğitimi için tercih etmelerinde etkili olan başlıca itici ve çekici faktörler nelerdir?

2. Önceki turizm deneyimleri, öğrencilerin Türkiye algılarını nasıl şekillendirir ve eğitim kararlarını nasıl etkiler?

3. Bu öğrenciler, Türkiye’nin akademik ortamına uyum sağlarken hangi zorluklarla karşılaşmaktadır?

4. Sosyoekonomik durum, eğitim göçü süreçlerini nasıl etkilemektedir?

Fenomenolojik nitel araştırma deseniyle yürütülen çalışmada, Dokuz Eylül Üniversitesi’nde amaçlı örnekleme yöntemiyle seçilen 24 öğrenciyle yüz yüze, yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu örnekleme stratejisi demografik ve disiplinler arası çeşitliliği garanti etmiştir. Görüşmeler 45 ile 60 dakika arasında sürmüş ve kelimesi kelimesine yazıya dökülmüştür. Daha sonra MAXQDA 2024 programı kullanılarak, açık, eksenel ve seçici kodlama teknikleriyle motivasyonlar, akademik uyum ve kişisel göç deneyimleriyle ilgili tekrar eden temalar tematik analiz yoluyla çıkarılmıştır.

Bulgular, kültürel ve dilsel yakınlığın önemini vurgulamaktadır: Katılımcılar Türk kültürünü sıklıkla misafirperver ve tanıdık olarak nitelendirmiş, bunu ortak tarihî bağlar ve dini geleneklere dayandırmışlardır. Bu yakınlık, uluslararası yer değiştirmeye eşlik eden kaygıyı azaltıcı bir etmen olarak işlev görmüştür. Ayrıca, aile üyeleri, arkadaşlar ve Türkiye’de daha önce eğitim görmüş mezunlardan oluşan güçlü sosyal ağlar, karar verme sürecinde somut rehberlik ve destek sağlamıştır.

Çalışmanın yenilikçi ve dikkat çekici bulgusu, eğitim göçünde önceden yapılmış turistik ziyaretlerin rolüdür. Birçok öğrenci, lisans programına kaydolmadan önce turist olarak Türkiye’yi ziyaret etmiştir. Şehir altyapısının kolay kullanımı ve yerel sosyal yaşamla etkileşim gibi olumlu turizm deneyimleri, öğrencilerin uzun dönemli eğitim için Türkiye’yi tercih etmelerinde belirleyici olmuştur. Bu “turistlikten öğrencilliğe” geçiş süreci, akademik itici faktörlerle birlikte psikolojik ve duygusal bir köprü görevi görmektedir.

Sonuç olarak, bu çalışma Orta Asya öğrencilerinin Türkiye’ye eğitim amaçlı göçünü çok boyutlu olarak anlamaya katkı sağlamaktadır. Akademik kalite, maliyet etkinliği, kültürel yakınlık, sosyal ağlar ve özellikle önceden yapılmış turistik ziyaretler karar süreçlerini birlikte şekillendirmektedir. Elde edilen bulgular, eğitimde öğrenci kazanım stratejilerinin turizm tanıtımını yumuşak güç aracı olarak entegre etmesi; burs olanaklarının artırılması; kapsamlı oryantasyon ve dil desteği programlarının geliştirilmesi gerektiğini önermektedir. Gelecek araştırmalar, mezunların kariyer gelişimlerini izleyen uzunlamasına tasarımlar ya da farklı bölgeler arasında karşılaştırmalı çalışmalar yaparak “turistlikten öğrencililiğe” geçiş sürecinin genellenebilirliğini ve uluslararası öğrenci göçünde kültürel, ekonomik ve deneyimsel faktörlerin karmaşık etkileşimini daha ayrıntılı inceleyebilir.